Wczesny czerniak – jak wykryć nowotwór? Diagnostyka, objawy czerniaka i leczenie

Czerniak to jeden z najbardziej niebezpiecznych nowotworów skóry, które wykrywane są u osób w różnym wieku. Oprócz czerniaka skóry może rozwinąć się również czerniak paznokci, a także czerniak błon śluzowych np. jamy ustnej. Rzadziej niż czerniak skóry diagnozowany jest m.in. czerniak na gałce ocznej, czerniak narządów płciowych i czerniak odbytu. Jednym z ważnych czynników ryzyka rozwoju czerniaka jest wystawianie skóry na bezpośrednie promieniowanie słoneczne, które prowadzi do oparzeń słonecznych. Warto wiedzieć, że poparzenia słoneczne w dzieciństwie nawet o kilkadziesiąt procent zwiększają ryzyko rozwoju czerniaka skóry w dorosłym życiu.

Czy można go uniknąć? – ryzyko zachorowania na czerniaka

Co ważne – czerniak skóry to nowotwór, którego możemy uniknąć, stosując się do zasad bezpiecznego korzystania ze słońca. Unikając oparzeń słonecznych, przed którymi chroni stosowanie kosmetyków z wysokim filtrem i przebywanie na słońcu w odpowiednich godzinach, możemy znacząco zmniejszyć ryzyko rozwoju raka skóry. Profilaktyka czerniaka nie wymaga od nas wielkich wyrzeczeń, stanowiąc skuteczny sposób przeciwdziałania rozwojowi jednego z najgroźniejszych złośliwych nowotworów skóry.

Rozwój czerniaka – czy tylko skóra narażona jest na rozwój tego nowotworu?

Czerniak skóry jest bardzo groźnym nowotworem złośliwym, który wywodzi się z komórek barwnikowych skóry. Często powstaje na podłożu znamienia barwnikowego, które jest wystawiane na promieniowanie ultrafioletowe podczas przebywania na słońcu oraz w solarium. Znaczenie sztucznego opalania w solarium w przypadku ryzyka rozwoju raka skóry jest większe niż w przypadku kąpieli słonecznych, co ma związek m.in. z wysoką dawką promieniowania, która dociera do skóry w krótkim czasie, powodując szybką zmianę jej barwy. Nie oznacza to jednak, że opalanie się na słońcu jest mniej groźne. I w tym przypadku promieniowanie ultrafioletowe dociera do skóry, oddziałując na nią w niekorzystny sposób, comoże doprowadzić do rozwoju czerniaka.

Co ważne – promieniowanie słoneczne nie jest groźne jedynie dla skóry, ale także oczu, które powinny być chronione przez wysokiej jakości okulary blokujące promieniowanie UVA i UVB. Niestety, większość chętnie kupowanych okularów nie blokuje szkodliwego promieniowania.

Nie tylko skóra narażona jest na rozwój czerniaka. Czerniak może również rozwinąć się na chronionych przed bezpośrednim działaniem słońca błonach śluzowych np. narządów płciowych i odbytu. Rak skóry zawsze jest zagrożeniem dla zdrowia i życia, jednak wczesne rozpoznanie wskazujących na chorobę zmian, np. w obrębie znamion barwnikowych, pozwala znacząco zmniejszyć ryzyko związane z wystąpieniem przerzutów oraz rozwoju choroby uogólnionej, która ma związek z zaawansowanym stadium nowotworu. Czerniak to podstępny nowotwór, którego pierwsze objawy bardzo często bagatelizujemy, dlatego warto dowiedzieć się więcej na temat wyglądu zmian skórnych, które powodują nowotwory złośliwe skóry, a także czynników ryzyka rozwoju czerniaka skóry.

Wczesne rozpoznanie czerniaka – co powinno nas zaniepokoić?

Wczesne wykrycie nowotworu znacząco poprawia rokowania, dlatego warto systematycznie oglądać swoje ciało i reagować na zmiany w obrębie istniejących znamion barwnikowych, a także pojawienie się nowych pieprzyków, których wygląd odbiega od normy. Co to oznacza? Znamiona barwnikowe, potocznie nazywane pieprzykami, to najczęściej brązowe zmiany na skórze, które różnią się pod względem wielkości. Sygnały, które powinny nas skłonić do zbadania pieprzyka to m.in.:

• szybkie powiększanie się jego wielkości,
• zmiana zabarwienia,
• asymetryczny kształt,
• dolegliwości odczuwane w obrębie zmiany barwnikowej np. świąd, pieczenie,
• wyciek płynu surowiczego, ropnej wydzieliny lub krwi,
• przyrastanie pieprzyka „do góry”.

Powyższe symptomy są wskazaniem do natychmiastowej wizyty u lekarza (nie zawsze muszą być to objawy czerniaka), podczas której zostaną wykonane badanie znamion i ewentualnie badania dodatkowe, jeżeli zostaną wykryte nieprawidłowości w obrębie zmiany barwnikowej.

Przyczyny czerniaka

Dlaczego powstaje czerniak? Czerniak to zmiana wywodząca się z komórek barwnikowych, które zaczynają nieprawidłowo się dzielić. Może do tego doprowadzić działanie różnych czynników. Jednym z najczęstszych jest promieniowanie UV, które oddziałuje na naszą skórę. Niekorzystny wpływ na organizm ma nie tylko promieniowanie UV słońca, ale także promieniowanie UV, które emitują różne urządzenia solarium i lampy UV do manicure.

Oddziaływanie promieniowania ultrafioletowego na skórę to nie jedyna przyczyna rozwoju czerniaka. Inne czynniki, które mogą przyczynić się do rozwoju tego nowotworu skóry to m.in. czynniki genetyczne. Występowanie czerniaka może mieć również związek z przebyciem kuracji nowotworowej, a także długotrwałym drażnieniem zmiany barwnikowej lub skóry. Choć często czerniak rozwija się na podłożu istniejących zmian nowotworowych, to może także powstać na niezmienionej skórze.

Czynniki ryzyka rozwoju czerniaka

Komórki nowotworowe mogą zacząć powstawać w organizmie na skutek działania różnych czynników. Ryzyko rozwoju czerniaka zwiększa się u osób z jasną karnacją, które są także bardziej narażone na poparzenia słoneczne. Jasna karnacja sprawia, że skóra jest znacznie bardziej wrażliwa na działanie promieniowania ultrafioletowego. Skłonność do oparzeń słonecznych, które mogą występować nawet po krótkiej ekspozycji skóry na działanie promieni słonecznych w godzinach okołopołudniowych, jest kolejnym czynnikiem ryzyka.

Warto wiedzieć, że każde oparzenie słoneczne, do którego dojdzie u dzieci i młodzieży, zwiększa ryzyko rozwoju czerniaka w dorosłym życiu. Choć czerniak złośliwy kojarzony jest przede wszystkim ze skórą, to rośnie odsetek pacjentów z czerniakiem paznokcia, a także czerniakiem w obrębie błon śluzowych. Czerniak pod paznokciem i czerniak np. w ustach są równie groźne, jak czerniak skóry, dlatego każda podejrzana zmiana barwnikowa, która przypomina krwiak, a także niegojąca się ranka lub nadżerka, powinna być zawsze konsultowana z lekarzem.

Jak wygląda czerniak skóry? – objawy czerniaka

Trudno jest jednoznacznie odpowiedzieć na pytanie: jak wygląda czerniak? Zmiana nowotworowa, która wywodzi się z komórek barwnikowych, może mieć różny wygląd. Czerniak złośliwy może przypominać swoim wyglądem pieprzyk, niewielki guzek, a także podskórny krwiak. Szczególną uwagę trzeba zwrócić na:

• zmiany, które pojawiają się nagle i szybko się powiększają;
• pieprzyki, które zaczynają się niesymetrycznie rozrastać i uwypuklać;
• swędzące i piekące plamki, guzki i narośla na skórze;
• zmiany na skórze o średnicy powyżej 6 mm;
• zmiany o nierównomiernej lub zmieniającej się barwie;
• zmiany o poszarpanych lub karbowanych brzegach.

Czerniak nie musi mieć czarnej barwy. Zdecydowanie częściej zmiany nowotworowe mają kolor brązowy, niebieskawy, a także beżowy. Zdarza się, że nowotwór skóry powoduje odbarwienia w obrębie zmian barwnikowych. Potencjalnym zagrożeniem rozwoju czerniaka jest każda zmiana na skórze o dużej średnicy, poszarpanych brzegach, nieregularnej powierzchni i kolorze, a także szybkim wzroście.

Czerniak to rak skóry, który szybko daje przerzuty. Komórki nowotworowe rozprzestrzeniają się w organizmie za pośrednictwem naczyń krwionośnych i naczyń limfatycznych, atakując m.in. węzły chłonne. Powiększenie węzłów chłonnych to jeden z objawów, które skłaniają do wizyty u lekarza oraz rozpoczęcia diagnostyki. Niestety, zmiany w obrębie węzłów chłonnych mogą wskazywać na regionalne i odległe przerzuty.

Czerniak błon śluzowych może przypominać swoim wyglądem krwiak. Zmiana nowotworowa pod paznokciem zwykle ma kolor brązowy, fioletowy lub czarny. Może mieć postać pręgi lub plamy, powodując np. ubytek paznokcia. W tym przypadku nie mamy do czynienia ze zmianą, która znika wraz ze wzrostem paznokcia, ale utrzymuje się stale, powstając np. w okolicy wału paznokciowego.

Rozpoznanie czerniaka

Rozpoznanie czerniaka na wczesnym etapie choroby pomyślnie rokuje. Coraz większa świadomość zagrożeń związanych z nowotworami skóry, które rozwijają się m.in. pod wpływem promieniowania UV, zwiększa odsetek chorych, którzy trafiają do lekarza w momencie, kiedy nie jest za późno na skuteczną terapię. Warto wiedzieć, że coraz częściej dermatolodzy zalecają wycięcie podejrzanych zmian barwnikowych w celu ograniczenia ryzyka związanego z ich przeobrażaniem się w nowotwór złośliwy.

Mitem jest, że czerniak nie rozwija się na podłożu znamion wrodzonych i znamion, z których wyrastają włosy, dlatego należy systematycznie sprawdzać stan zdrowia skóry oraz szybko reagować na każdą zmianę, która spełnia kryteria rozpoznania raka skóry. Rozpoznanie czerniaka odbywa się na podstawie wykonanych badań. To m.in. podstawowe badanie dermatoskopem, czyli specjalnym urządzeniem, które pozwala dokładnie ocenić budowę zmiany barwnikowej.

Jeżeli zmiana na skórze jest potencjalnie niebezpieczna, czyli może mieć tendencję do przeobrażenia się w nowotwór złośliwy, to zalecane jest jej profilaktyczne usunięcie. W przypadku, gdy badanie dermatologiczne wskazuje na nowotwór, to wykonywane są także dodatkowe badania np. podstawowe badania krwi, tomografia komputerowa i rezonans magnetyczny. Pobierany jest także wycinek do badania histopatologicznego.

Wszystkie znamiona atypowe, które są profilaktycznie usuwane, także poddawane są badaniu histopatologicznemu.

Czerniak jest zagrożeniem dla zdrowia i życia, jednak jego wczesne wykrycie znacząco zwiększa szansę na całkowite wyleczenie. W zależności od stopnia zaawansowania choroby dobierane jest leczenie, które ma na celu zniszczenie lokalnego lub uogólnionego procesu chorobowego. Czerniak we wczesnym stadium rozwoju, który nie powoduje przerzutów, jest usuwany wraz z marginesem zdrowej skóry, co zapobiega rozprzestrzenianiu się choroby i sprawia, że leczenie czerniaka nie jest skomplikowane. Zaawansowana choroba nowotworowa wymaga nie tylko radyklanej terapii, ale także leczenia wspomagającego, czyli m.in. terapii celowanej molekularnie, radio i chemioterapii.

Podsumowując, nowotwory skóry, w tym czerniak, zagrażają każdemu z nas. Czynnikiem ryzyka jest posiadanie jasnej karnacji oraz wystawianie skóry na bezpośrednie działanie promieniowania UV. Ryzyko zachorowania na czerniaka wzrasta, jeżeli na naszej skórze pojawiają się oparzenia słoneczne, które związane są z nieprzestrzeganiem zasad korzystania ze słońca. Co ważne – do poparzeń słonecznych może doprowadzić nie tylko opalanie się w okresie letnim, ale także niezabezpieczanie skóry zimą, gdy przebywamy na świeżym powietrzu w słoneczny dzień. Chronić przed słońcem powinniśmy nie tylko skórę, ale także oczy, korzystając z wysokiej jakości okularów przeciwsłonecznych, które blokują promieniowanie UVA i UVB.

Wszystkie znamiona barwnikowe powinny być poddawane systematycznej obserwacji. Na rozwój czerniaka może wskazywać zmiana wyglądu pieprzyka oraz pojawienie się nowego znamiona, narośli lub guzka, który szybko się powiększa i ma nieregularny kształt. Podejrzenie czerniaka należy potwierdzić specjalistycznymi badaniami.

Wczesne wykrycie czerniaka nie jest trudne. Choroba może zostać zdiagnozowana podczas badania dermatologicznego, któremu powinniśmy poddawać się systematycznie. Ryzyko zachorowania na czerniaka zwiększają czynniki genetyczne, a także drażnienie skóry i istniejących znamion np. ciasną odzieżą. Wcześniej podjęte leczenie czerniaka, zwiększa szanse na jego całkowite wyleczenie.